- Zespół Szkolno-Przedszkolny

CZARNY POTOK

Położenie

Miejscowość Czarny Potok leży w Ziemi Sądeckiej w gminie Łącko.

Rozciąga się na obszarze ponad 400 ha, w malowniczej dolinie, nad rwącym potokiem, od którego wzięła nazwę.
Otaczają ją wzniesienia Pogórza Beskidu Wyspowego, o łagodnych stokach (najwyższe wzniesienie, Czarny Las, sięga 650 m n. p. m.). Sąsiadują z tą okolicą odrębne pasma górskie: Beskid Sądecki od południa, Gorce od zachodu i Beskid Wyspowy od północy.

Sama wieś Czarny Potok ma ukształtowanie tak zwanej wielodrożnicy. Domy rozrzucone są przysiółkami w różnych kierunkach, zależnie od ukształtowania terenu umożliwiającego komunikację i zabudowę.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Lokacja wsi

Najstarsza wiadomość historyczna o istnieniu miejscowości Czarny Potok pochodzi z roku 1317. W roku 2017 obchodziliśmy zatem 700-lecie istnienia wsi.
Znajduje się w jednym z dokumentów małopolskich, gdzie został wymieniony niejaki Paweł "de Carni Potok".
Następne wiadomości dotyczące Czarnego Potoka pochodzą z wykazów świętopietrza, czyli podatku płaconego przez poszczególne parafie na rzecz Stolicy Apostolskiej. Najstarsze takie wykazy są z lat 1325 - 1327.

Wieś była własnością biskupa krakowskiego, a później w posiadaniu rodów szlacheckich: Pielszów, Rogowskich, Wielogłowskich, Waligórskich i Reklewskich.

Sadownictwo

Czarny Potok jest wsią sadowniczą.

W dopatrywaniu się korzeni sadownictwa w Łącku i okolicach, w tym w Czarnym Potoku, ukształtowały się dwie szkoły. Według jednej – propagatorem był Andrzej Drzewiński, dzięki któremu w latach 1925-39 zasadzono tysiące drzewek owocowych. Według drugiej – krzewicielem miał być ks. Putek, dziekan z Łącka. Jako pokutę za różne grzeszki zadawal on ponoć sadzenie drzewek.

W samym Czarnym Potoku najszybciej sadownictwo przyjęło się przy dworze i plebanii. We dworze zajął się tym dzierżawca nazwiskiem Latawiec, a przy plebanii nowinka zaciekawiła ks. Zygmunta Miętusa.

Drugi etap sadzenia nastąpił w latach 1946-60. W 1957 r. przebywała w Czarnym Potoku i Łącku pisarka Maria Kownacka. Pobyt ten zainspirował ją do napisania sztuki kukiełkowej dla dzieci „Bida w sadzie”.

Fot. Krzysztof Setlak

Sanktuarium

Najsłynniejsze w Czarnym Potoku jest Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej.

Czarny Potok posiadał dotąd kolejno co najmniej trzy kościoły.

Podobnie jak dwa poprzednie i on również jest drewniany, konstrukcji zrębowej. W rzucie poziomym ma kształt podłużny, jest orientowany, jednonawowy, z węższym od nawy prezbiterium zamkniętym trójboczną absydą, z przyległą do niego od północy zakrystią. Do nawy przylega od południa kwadratowa kaplica z przybudówką na wejście boczne, zaś od zachodu masywna, kwadratowa wieża, z przedsionkiem w przyziemiu i babińcem w wejściu głównym. Kościół w bryle zewnętrznej przedstawia się dość okazale. Ściany nawy i prezbiterium pobito gontami, dach o wspólnej kalenicy - z wieżyczką na sygnaturkę pośrodku - ma pokrycie z blachy, zaś swoistego wyrazu nadaje mu wieża zwieńczona wielką, ośmioboczną banią, z latarnią oraz mniejszym baniastym hełmem i krzyżem. Podobne zwieńczenie posiada sygnaturka.

Fot. Piotr Łażeński

Kościół nocą jest pięknie oświetlony. Iluminacja świetlna wzbudza zachwyt.

Zdjęcie - źródło: www.brzozka.digartfolio.pl/lackie-regiony

W kościele znajdują się cztery ołtarze - główny w prezbiterium, dwa boczne przy tęczy i jeden w kaplicy. Do artystycznego wyposażenia wnętrza kościoła należą ponadto luźne obrazy i figury.

Ołtarz główny pochodzi z wieku XVII, jest późnorenesansowy, uzupełniany w roku 1799.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Pieta Czarnopotocka umieszczona została na miejscu wcześniejszego obrazu, pochodzącego z poł. XV w., przedstawiającego Opłakiwanie Chrystusa. Obecny obraz wkrótce po intronizacji zasłynął łaskami, tak że już w 1727 r. założono pierwszą "Księgę łask".

O doznanych łaskach świadczą również liczne wota dziękczynne. Na odpusty ku czci Matki Boskiej Bolesnej (jeden w piątek przed Niedzielą Palmową, drugi w niedzielę około 15 września) przybywają rzesze pielgrzymów. Wyrazem szczególnej czci, jaką otaczana jest Matka Boża z Czarnego Potoka była koronacja obrazu. Korony poświęcił Papież Jan Paweł II na Błoniach w Krakowie 8 czerwca 1997 r. Uroczystej koronacji obrazu dokonał ordynariusz tarnowski bp Wiktor Skworc 12 września 1999 r.

W zwieńczeniu nastawy ołtarza głównego znajduje się obraz św. Szczepana z XVII w. (wskazuje on na prawdopodobnego fundatora ołtarza głównego w Czarnym Potoku Stefana, czyli Szczepana Wielogłowskiego).

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Do tego ołtarza należą jeszcze trzy obrazy, mianowicie dwa z r. 1911, pędzla Romana Bieniasza: św. Marcin (patron parafii Czarny Potok) na zasuwie Cudownego Obrazu i Komunia Apostołów w antepedium ołtarza oraz obraz Nawiedzenie NMP na drugiej zasuwie, wykonany w r. 1997 przez Marka Niedojadło.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Artystycznej całości ołtarza głównego dopełniają elementy rzeźbiarskie. Są to m. in. u szczytu figury Boga Ojca i Ducha Świętego oraz adorujące je postaci aniołów, a także stojące w niszach po bokach Piety dwie figury św. Marcina.

Dwa ołtarze boczne przy tęczy, barokowe, pochodzą z II poł. XVII w.
Lewy - z obrazem Serca Pana Jezusa z r. 1890 w pośrodku nastawy i św. Kazimierza w zwieńczeniu - zdobią nadto po bokach dwa mniejsze obrazy: św. Mikołaja i św. Bartłomieja Apostoła, oraz dwie rzeźby: św. Barbary i św. Katarzyny.
Ołtarz prawy posiada obraz Matki Boskiej Różańcowej z r. 1867 w swojej nastawie, zaś w zwieńczeniu rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Czwarty ołtarz - w kaplicy bocznej - to ołtarz neoklasycystyczny z XIX w., z nowym obrazem "Jezu, ufam Tobie" z r. 1998, pędzla Marka Niedojadło i dwiema ludowymi rzeźbami, przedstawiającymi św. Wojciecha i św. Stanisława.

Z obrazów i rzeźb pozaołtarzowych szczególną uwagę zwraca obraz Chrystusa Ukrzyżowanego z II poł. XVII w. wiszący na północnej ścianie prezbiterium. Do tematyki pasyjnej należą również obrazy Stacji Drogi Krzyżowej, które wykonał w 1978 r. art. malarz Józef Furdyna. Na uwagę zasługuje też krucyfiks z XVIII w., figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z poł. w. XVII, figura św. Antoniego z 1910 r., a także rzeźby ludowe z XIX w.: św. Piotra, św. Pawła, św. Jana Nepomucena i św. Onufrego.

Zdjęcie - źródło: www.irart.pl

W kościele znajdują się też zabytkowe piszczałkowe organy.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

W latach 1995-1996 kościół w Czarnym Potoku otrzymał nową polichromię ornamentalno-figuralną, którą projektował i wykonał art. malarz Marek Niedojadło. W nawiązaniu do barokowego stylu kościoła, zawiera ta polichromia na ścianach barwne motywy dekoracyjnych wieńców i koszów kwiatowych, zaś na sklepieniu w nawie znajduje się scena Wniebowzięcia Matki Boskiej, a w prezbiterium scena Jej Koronacji w Niebie. W kaplicy bocznej umieszczono w polichromii postaci świętych: Faustyny Kowalskiej, Brata Alberta Chmielowskiego i Kingi oraz ewangeliczną scenę Powrotu Syna Marnotrawnego. Na tylnej ścianie nawy, nad wejściem głównym do kościoła, znajduje się Veraicon, czyli Oblicze Chrystusa w chwale Przemienienia. Po bokach są wizerunki dwóch proroków Starego Testamentu: Mojżesza i Eliasza, którzy towarzyszyli temu wydarzeniu na górze Tabor.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Na zewnętrznej ścianie absydy kościoła znajduje się Kalwaria z XVIII w. W kapliczce mieści się rzeźba Chrystusa na krzyżu oraz wykonane w polichromii postaci Matki Boskiej i św. Jana stojące pod krzyżem. Poniżej namalowane są dwie sceny z Ogrójca: Modlitwa Pana Jezusa i Zdrada Judasza.

W pobliżu kościoła rośnie licząca około 600 lat lipa. Jest to zabytek przyrody - to najstarsza w Polsce lipa szerokolistna. W jej pniu, mierzącym 9 m w obwodzie mieści się wbudowana kapliczka. Na przełomie 2013-2014 roku Figura barokowa Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kapliczki w Lipie pochodząca z XVIII została poddana renowacji, pokryta złotem i umieszczona wewnątrz kościoła. Natomiast w lipie umieszczono kapliczkę z kopią tejże figurki.

Zdjęcie - źródło: www.zamiasto.com.pl

Teren czarnopotockiego kościoła otacza kamienny mur, nakryty gontowym daszkiem. W to ogrodzenie wkomponowane zostały kapliczki Siedmiu Boleści Matki Bożej, z płaskorzeźbami, które wykonał w 1979 r. ludowy rzeźbiarz Stefan Szubryt.

Zdjecie - źródło: www.mojamalopolska.pl/koscioly-cmentarze/kosciol-sw-marcina-biskupa-w-czarnym-potoku

Od frontowej strony kościoła, tuż poza murem ogrodzenia zbudowano w 2000 r. kaplicę polową, jako dziękczynne wotum parafii za koronację Cudownego Obrazu. W podstawie ołtarza znajduje się wykonana w brązie cierniowa korona, a w pośrodku niej pamiątkowy kamień przywieziony przez proboszcza ks. Józefa Słowika z Ziemi Świętej, z Ogrodu Oliwnego. Na ścianie w tle ołtarza, wymalowano we fresku Opłakiwanie Chrystusa. Jest to wierna kopia, wykonana przez M. Niedojadło obrazu z poł. XV w., znajdującego się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.

Natomiast w 2006 r. z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Józefa Słowika w obrębie kościoła wzniesiony został pomnik Papieża Jana Pawła II.

Zdjecie - źródło: www.mojamalopolska.pl/koscioly-cmentarze/kosciol-sw-marcina-biskupa-w-czarnym-potoku

Gródek

Gródek to tajemnicze miejsce, otoczone legendą. Leży w północnej części wsi, z dala od domów, na wyniosłym wzgórzu.

Właściwie do końca nie wiadomo, co tam naprawdę było. Zdaniem jednych badaczy, wznosił się na tym wzgórzu w czasach prehistorycznych warowny gród obronny. Przemawiałyby za tym istniejące do dziś wały, które otaczają teren o średnicy 30 m. Inni twierdzą, że był to raczej rycerski zamek, ponieważ zachowały się także resztki murów, które podobno jeszcze w w. XIX rozbierano na potrzeby miejscowych gospodarstw, do budowy piwnic. Jest również opinia, że owe mury to pozostałość po gródku z XIV w., należącym do sołtysa starosądeckich Klarysek.

Na Gródku znajduje się żelazny krzyż, który ma 12 m wysokości. O zmroku i w nocy krzyż jest oświetlony. Ten krzyż jest pamiątką obchodzonego w 1983 r. Jubileuszu 1950-lecia Odkupienia, chociaż znajdował się tam już wcześniej - najpierw drewniany, potem metalowy.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

W 2016 r. powstały w Czarnym Potoku stacje drogi krzyżowej rozmieszczone na trasie między kościołem a krzyżem na Gródku.

Zdjęcie - żródło: parafiaczarnypotok.pl

Zapraszamy na strony:

Gminy Łącko - www.lacko.pl

Parafii Czarny Potok - www.parafiaczarnypotok.pl

Bibliografia

F. Pulit (red.), Monografia wsi Czarny Potok, Warszawa 1971.
Ks. S. Sojka (oprac.), Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Czarnym Potoku, Tarnów 1996.
Ks. W. Szczebak, Przewodnik po Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Czarnym Potoku, Czarny Potok 2003.
Ks. W. Szczebak, Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Czarnym Potoku, Tarnów 1999.
saczopedia.wmediach.pl
www.parafiaczarnypotok.pl